By Μετά από ένα διαδικτυακό γκάλοπ Ιερών Ακολουθιών
Γιώργου Κυπριανού Εκπαιδευτικού Θεολόγου – Πρωτοψάλτου
Είμαι ψάλτης. Ενίοτε όμως για λόγους υγείας αναγκάζομαι να απέχω και να μένω ακόμα και έγκλειστος στο σπίτι. Αναγκαστικά, αναζητώ στο διαδίκτυο ζωντανές και μη μεταδόσεις των Ιερών Ακολουθιών στους Ναούς και έτσι τουλάχιστον να μην μένω αμέτοχος. Και συνειδητοποιώ πολλά. Πρώτα από τη θέση του ακροατή και ύστερα από τη θέση του κριτή, παρεμπιπτόντως θεολόγου.
Οι Ιερές Ακολουθίες που παρακολούθησα ήταν κυρίως Θεία Λειτουργία, Χαιρετισμοί της Θεοτόκου και Κατανυκτικοί Εσπερινοί. Ήταν Μεγάλη Σαρακοστή και οι δυο μου μεγάλες προσωπικές καραντίνες. Κατά κύριο λόγο, συνειδητοποιώ ότι το ύφος και η απόδοση ποικίλουν από Ναό σε Ναό και σε κάποιες περιπτώσεις με μεγάλη απόκλιση. Συνειδητοποίησα, έστω από οθόνης, την «θεατρική» διάσταση των Ακολουθιών, δηλαδή το στοιχείο της θέασης παρά της συμμετοχής από τους πιστούς.
Προβληματίστηκα έντονα για την αχρείαστη επιμήκυνση κάποιων ψαλλομένων από τους ψάλτες ή ακόμα και εκφωνήσεων από τους ιερείς. Ασυναίσθητα κατέληγα περισσότερο μέσα από ένα «ζάππινγκ» σε επιλογές με πιο απλό και απέριττο ύφος και ομολογώ, ότι κριτήριο της επιλογής μου δεν ήταν τόσο η αρτιότητα των ψαλλομένων αλλά η αμεσότητα και ο παλμός της Ακολουθίας. Στην καθομιλουμένη, «να κυλά». Συχνά όμως, ερχόμουν εις εαυτόν και μέσα μου αντιλογούσα με το επιχείρημα της παράδοσης.
Γλώσσα και μουσική σίγουρα δεν είναι αστεία πράγματα για να παίζει κανείς. Είναι καρπός χιλιετιών και όχι αιώνων
Γλώσσα και μουσική σίγουρα δεν είναι αστεία πράγματα για να παίζει κανείς. Είναι καρπός χιλιετιών και όχι αιώνων. Ωστόσο, έθεσα τον εαυτό μου στη θέση του μέσου πιστού σήμερα και μάλιστα όχι του συχνά εκκλησιαζόμενου και είδα απόσταση. Όπου υπήρχε απλό κήρυγμα ή ακόμα ένας απλός και άμεσος λόγος, χωρίς πομπώδες ύφος ένιωθα ελευθέρωση και ανακούφιση. Για να μην παραδεχτώ, παρ΄ ότι λάτρης του αρχαίου μέλους και των πολύ κλασσικών μουσικών κειμένων, ότι ένιωθα φοβερά κατανυγμένος και συγκινημένος από ερμηνεία τροπαρίων στην εκλαϊκευμένη τους μορφή από όλο το εκκλησίασμα, π.χ. «Τη υπερμάχω», «Την ωραιότητα» κτλ. Σίγουρα, πείσθηκα μέσα μου για το αχρείαστο των αργών μουσικών κειμένων, π.χ. εκτός από την αργή απόδοση του «Τη υπερμάχω» και «Την ωραιότητα», τα Δύναμις στο «Άγιος ο Θεός» της Θείας Λειτουργίας, τα αργά «Επι σοι χαίρει», τα αργά Λειτουργικά καθώς γενικά το αργόσυρτο άχρονο ψάλσιμο σε ύφος αμανέ και πονεμένου καθιστικού τραγουδιού.
Ο ψάλτης και ο ιερέας εξυπηρετούν τη Λατρεία. Διεκπεραιωτές είμαστε, όχι τελετάρχες.
Σε αυτή μου την άποψη με επηρέασε κατά πολύ, ο εκλεκτός μου συνθέτης, Πέτρος Πελοποννήσιος. Είναι ο μόνος που στις συνθέσεις του, έστω 250 χρόνια πριν, διασώζει και σέβεται το περιεχόμενο των στίχων και τη διάσταση της λατρευτικής μουσικής και μένει διαχρονικότατος. Για να μην παρεξηγηθώ, όμως, οι απόψεις μου αυτές πηγάζουν από την ανεπαίσθητη αντίδρασή μου, βρισκόμενος απομονωμένος και άφωνος στο σπίτι, ψάχνοντας απεγνωσμένα από κάπου να ζήσω τις λατρευτικές Ακολουθίες διαδικτυακά. Ωστόσο, ως πρωτοψάλτης και μουσικοδιδάσκαλος αλλά και εκπαιδευτικός θεολόγος δεν μπορώ να μην προβληματίζομαι. Εξάλλου, η παράδοση είναι ζύμωση και συνεχής κίνηση. Και ίσως τώρα που πλησιάζουν άγιες ημέρες, και ο κόσμος θα συρρέει στους ναούς είτε για να ακούσει είτε για μοναδική φορά να συμμετάσχει μέσα από τα ανά χείρας βοηθήματα στα τελούμενα, όλοι μας, ψάλτες και ιερείς να προσέξουμε να μην καταχραστούμε την ευσέβειά του, τον πόθο του, τον χρόνο του, την κούρασή του, την προσευχή του, την εσωτερική του ανάγκη και την ηρεμία του. Κακά τα ψέματα, η λατρεία δεν είναι για να εξυπηρετεί τις καλλιτεχνικές ανάγκες ψαλτών και ιερέων, αλλά το αντίθετο. Ο ψάλτης και ο ιερέας εξυπηρετούν τη Λατρεία. Διεκπεραιωτές είμαστε, όχι τελετάρχες. Και είναι και μια ευθύνη στους ανώτερους να δουν τις μεγάλες αποκλίσεις από Ναό σε Ναό και να τις μετριάσουν. Και υπάρχει τρόπος, αν υπάρχει ο πόθος και η θέληση. Αυτά ως αγωνία και έλεγχο, πρώτα εμού του αμαρτωλού και μετριότατου εις πάντα. Εύχεστε.
