By - Tοῦ Mανώλη Κοττάκη
Ἀποχαιρετισμός στόν ἡγέτη τῆς Ὀρθοδοξίας Ἀναστάσιο, ὁ ὁποῖος διέδωσε τήν πίστη στόν Χριστιανισμό, σέ μία ἄθεη χώρα, μέ ἐχθρική πολιτική ἡγεσία, πού εἶχε μόνο σφαῖρες γιά αὐτόν – Ἡ ἀθόρυβος δρᾶσις του γιά τόν Βορειοηπειρωτικό Ἑλληνισμό
ΤΙΣ προηγούμενες ἑβδομάδες διαβάσαμε ἁγιογραφίες πολιτικῶν ἡγετῶν πού ἔφυγαν ἀπό τήν ζωή, τούς ὁποίους τό σύστημα ἐπεχείρησε διά τῆς βίας νά τοποθετήσει στό κάδρο τῶν μεγάλων τοῦ Ἔθνους σέ ἀντίθεση μέ τά αἰσθήματα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Ἀκόμη καί μέ βιαστικές ὀνοματοδοσίες ὁδῶν. Ἡ ἐξυπηρέτηση τῶν γερμανικῶν σχεδίων γιά τήν διεύρυνση τῆς ἐπικρατείας κυκλοφορίας τοῦ εὐρώ στόν εὐρωπαϊκό νότο ὡστόσο δέν ἀποτελεῖ ἰδιαίτερο κατόρθωμα γιά νά ἀξίζει νά καταχωρισθεῖ ἀπό τόν ἱστορικό τοῦ μέλλοντος στάς δέλτους τῆς ἱστορίας.
Αὐτά πού ἔκανε ὅμως καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τοῦ βίου του καί ὄχι μόνο τῆς ἀρχιεπισκοπικῆς του θητείας ὁ Ἀναστάσιος Ἀλβανίας, ὁ ὁποῖος ἔφυγε τό Σάββατο ἀπό τήν ζωή, πλήρης ἡμερῶν, ἀξίζει. Καί δέν χρειάζεται «ἁγιογραφία». Ὁ ἄνθρωπος αὐτός ἦταν ἤδη «Ἅγιος» ἐδῶ καί καιρό. Μέ τήν ὑπομονή, τήν ἐγκαρτέρηση καί τήν πραότητα πού ἐπέδειξε γιά τήν διάδοση τοῦ χριστιανισμοῦ καί τῶν ἰδεῶν του σέ μία ἄθεη χώρα πού τόν ἀντιμετώπιζε διαρκῶς ὡς ἐχθρό της, θά γίνει Ἅγιος καί ἐπισήμως κάποτε μαζί μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, ὁ ὁποῖος ἀπό τό 1998 περιέγραφε σέ διορατικά κείμενά του τήν ἠθική μας ἐθνική χρεοκοπία, πολύ πρίν ἐπέλθει ἡ οἰκονομική.
Θέλω νά σᾶς μιλήσω γι’ αὐτόν τόν ἄνθρωπο λοιπόν, τόν Ἀναστάσιο. Αἰτία τῆς βαθύτερης γνωριμίας μας ἦταν ἕνας …ἀριστερός! Ὁ ὑφυπουργός Ἐξωτερικῶν Γιάννης Ἀμανατίδης. Τόν ἐκτιμοῦσα, γιατί ἦταν τό μόνο μέλος τοῦ ὑπουργικοῦ συμβουλίου τοῦ Ἀλέξη Τσίπρα, τό ὁποῖο εἶχε εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας στό γραφεῖο του, ἐνῷ ἄλλοι συνάδελφοί του, ὅπως ὁ Χρῆστος Σπίρτζης καί ὁ Παῦλος Πολάκης, εἶχαν πορτραῖτα τοῦ …Ἄρη Βελουχιώτη.
Τό 2016 λοιπόν ὁ Ἀμανατίδης μέ κάλεσε στό γραφεῖο του γιατί, ὅπως μοῦ εἶπε στό τηλέφωνο, εἶχε μία ἔκπληξη. Θά ἦταν ἐκεῖ ὁ Ἀναστάσιος. Ὑπέθεσα ὅτι πῆγα ἐκεῖ γιά μιά σύντομη συνάντηση. Ἀλλά ὁ ὑπουργός ἀφοῦ μᾶς γνώρισε, ἀποχώρησε γιά μία σύσκεψη καί μᾶς ἄφησε μόνους τούς δύο στό γραφεῖο του. Συζητήσαμε ἀρχικῶς γιά τήν παγκοσμιοποίηση. Γιατί αὐτός ὁ διορατικός καί ἅγιος ἄνθρωπος, ἀπό τήν δεκαετία τοῦ 1970, ὅταν ἦταν ἱεραπόστολος τῶν Ἐθνῶν στήν Ἀφρική, εἶχε ἐφεύρει τόν ὅρο «παγκοσμιότητα», τόν εἶχε συνδέσει μέ τήν Ὀρθοδοξία καί εἶχε δώσει τό ὄνομά της σέ πρόδρομο κείμενό του πού κυκλοφόρησε ὡς βιβλίο τό 2000 ἀπό τίς ἐκδόσεις «Ἀκρίτας». (Τό εἶχα ἀγοράσει, ἄν θυμᾶμαι καλά, ἀπό τό ἱστορικό βιβλιοπωλεῖο τοῦ Χρηστάκη, στήν Σόλωνος.)
Συζητήσαμε γιά τόν Πειραιᾶ, ὅπου γεννήθηκε καί γιά τόν ὁποῖο ὅλοι καμάρωναν ἐκεῖ. Ἀλλά τό κύριο βάρος τῆς μακρᾶς συζητήσεώς μας ἐπικεντρώθηκε στίς αἰτίες πού ὁδήγησαν στήν ἀφιέρωσή του στόν χριστιανισμό καί στό ἱερατικό σχῆμα, καθώς καί στίς δυσκολίες πού ἀντιμετώπιζε στά χρόνια τῆς ποιμαντορίας του στήν γειτονική Ἀλβανία, στήν ὁποία ὅταν πῆγε τό 1992 κυριαρχοῦσαν οἱ συμμορίες, τό χάος, καί ἡ ἀνομία.
Θά σᾶς διηγηθῶ περιληπτικά τί θυμᾶμαι, γιατί δυστυχῶς ἡ ἀπώλειά του μέ βρίσκει ἐκτός Ἀθηνῶν, στήν Θεσσαλονίκη, γιά τήν ἔκδοση τῆς νέας ἐφημερίδας, τήν 1η Φεβρουαρίου, καί δέν ἔχω πρόσβαση στίς σημειώσεις μου.
Ὁ Ἀναστάσιος ἦταν φοιτητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῶν Ἀθηνῶν μετά τόν πόλεμο, καί ὅταν πλησίαζε τό πέρας τῶν σπουδῶν του κάθισε, ὅπως μοῦ εἶπε μιά ἡμέρα, στά σκαλιά τῶν Προπυλαίων τοῦ Πανεπιστημίου, στήν Τριλογία, γιατί ἔπρεπε νά ἀποφασίσει πῶς ἤθελε νά πορευτεῖ στήν ζωή του. Μέ τόν κοσμικό τρόπο ἤ μέ τήν ἀφιέρωσή του στόν Θεό;
Μοῦ εἶπε ὅτι εἶχε στά χέρια του μία εἰκόνα τῆς Παναγίας ἤ καί κάποιο ἐγκόλπιο μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό, τό ὁποῖο χάιδεψε καί τό ὁποῖο τόν ὁδήγησε στό νά λάβει τήν μεγάλη καί τελική του ἀπόφαση. Τόν δύσκολο καί ὡραῖο δρόμο τῆς χριστιανοσύνης. Μιά φωνή τοῦ φώναζε μέσα του. Ἐνεδύθη τό σχῆμα. Ἔγινε μάλιστα ἱεροκήρυκας. Καί ὡς ἱερωμένος ἦταν παρών σέ πολύ ἱστορικές στιγμές τῆς πατρίδας μας, ὅπως ἡ κατάληψη τῆς Νομικῆς τό 1973. Μέ τήν ἰδιότητα τοῦ Ἐπισκόπου Ἀνδρούσης, χειροτονηθείς τό 1972, πῆγε στήν Νομική Σχολή Ἀθηνῶν, ἐμψύχωσε τούς φοιτητές καί προσπαθοῦσε νά βρεῖ τρόπο νά τούς περάσει τρόφιμα καί φάρμακα. Τά γράφει ὁ Νῖκος Μπίστης στό βιβλίο του «Προχωρῶντας καί ἀναθεωρῶντας» (ἐκδόσεις «Πόλις»), λέγοντας ὅτι γιά αὐτόν «θά ἀλλαξοπιστοῦσα».
Ὡστόσο ὁ Ἀναστάσιος εἶχε ξεχωρίσει τόσο γρήγορα μέ τήν δράση του στούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος ὁ Α΄ μέ τόν ὁποῖο συνδεόταν, ἤθελε ἀπό τήν περίοδο ἐκείνη νά τόν προωθήσει στήν θέση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος. Ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’70! Παρέλκει νά ἀποκαλύψουμε τί ἀκριβῶς συνέβη ἐκείνη τήν ἐποχή καί ποιοί συμμάχησαν γιά νά ἐμποδίσουν τήν ἐκλογή του στήν θέση τοῦ προκαθημένου τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι γνωστά αὐτά στούς ἐκκλησιαστικούς κύκλους. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος δέν τόν ἀνέχθηκε οὔτε ὡς Μητροπολίτη ὄχι ὡς Ἀρχιεπίσκοπο.
Ὡστόσο, ὁ ἴδιος μέ ἐγκαρτέρηση συνέχισε τήν πορεία του καί ἐπιδόθηκε σέ ἕνα ἐκπληκτικό συγγραφικό ἔργο, τό σύνολο τοῦ ὁποίου ἔχω στό γραφεῖο μου, μοῦ τό ἔστειλε μέ τόν ὁδηγό του μετά τό πέρας ἐκείνης τῆς ὡριαίας συναντήσεως πού τράβηξε τόσο, ὥστε μπῆκαν μέσα οἱ φρουροί νά δοῦν ἄν εἶναι ὅλα καλά.
Τό «Παγκοσμιότητα στήν Ὀρθοδοξία», τό «Σταυρός καί Ἀνάσταση», «Τό Ἰσλάμ», εἶναι μερικοί ἀπό τούς τίτλους τῶν βιβλίων του, πού ἀξίζει κανείς νά διαβάσει καί νά μελετήσει.
Ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ νά εἶναι ἐθναρχοῦσα διά τοῦ ἑλληνισμοῦ χωρίς νά τό φωνάζει. Ἀρκεῖ νά πράττει ἰσχυρά. Καί ὅταν τό 1992 ὁ Ἀναστάσιος ἐξελέγη στήν θέση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀλβανίας, ὅλοι γνωρίζαμε ὅτι ἦταν ὁ κατάλληλος ἄνθρωπος γιά νά σηκώσει αὐτόν τόν σταυρό τοῦ μαρτυρίου. Σέ ἐκείνη τήν συνάντησή μας στό γραφεῖο τοῦ ὑφυπουργοῦ Ἀμανατίδη ὁ Ἀναστάσιος θυμήθηκε πῶς ἡ κυβέρνηση τοῦ Κώστα Καραμανλῆ στήριξε ἔμπρακτα τήν Βόρειο Ἤπειρο μέ τήν ἵδρυση καί τῶν Ἀρσακείων σχολείων ἐπί ὑπουργίας Μαριέττας Γιαννάκου, ὑφυπουργίας Εὐριπίδη Στυλιανίδη, καί τήν στήριξη τοῦ Γιώργου Μπαμπινιώτη.
Μοῦ ἐνεχείρισε ὅμως καί ἕνα μικρό δακτυλογραφημένο κείμενο, στό ὁποῖο περιέγραφε πόσες ἐκκλησίες ἀποκατέστησε (400 ἐνορίες), πόσους ἱερεῖς χειροτόνησε (124) ἀλλά κυρίως τό ὅραμά του γιά τήν αὐτοκέφαλη ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας. Τήν παρακαταθήκη του. Ἦταν ἡ κατασκευή ἑνός ὑδροηλεκτρικοῦ ἔργου ἰδιοκτησίας τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς ἡ ὁποία μέ τό ρεῦμα πού θά παρήγαγε θά ἔδινε δυνατότητα πλήρους οἰκονομικῆς αὐτοδυναμίας σέ αὐτήν, ἀορίστου διαρκείας, γιά νά μήν παρακαλάει κανέναν μετά τήν ἐκδημία του, ὅποτε αὐτή ἐρχόταν. Νομίζω τό ὑλοποίησε.
Σέ ὅ,τι ἀφορᾶ τήν διαδοχή του ὁ Ἀναστάσιος ἐπειδή γνώριζε πώς ὅταν μιλοῦσε μέσα στά γραφεῖα του στά Τίρανα ἐνδεχομένως νά ἦταν παγιδευμένα, ὄχι μόνο τά τηλέφωνά του, δέν ἀπέκλειε ποτέ τό ἐνδεχόμενο νά εἶναι ὁ διάδοχός του ἄνθρωπος μέ καταγωγή ἀπό τήν γειτονική χώρα, γιατί πίστευε ὅτι αὐτό θά διευκόλυνε κατ’ ἀρχάς τήν ἀκόμα μεγαλύτερη διάδοση τοῦ χριστιανισμοῦ. Μέ τήν δράση του ὅμως στό παρασκήνιο, χωρίς νά τό φωνάζει ποτέ δημοσίως, ἔδειχνε νά προτιμᾶ νά τόν διαδεχθεῖ μία προσωπικότητα πού νά μποροῦσε νά διασφαλίζει μακροπρόθεσμα τά συμφέροντα καί τήν προοπτική τῆς ὕπαρξης τοῦ βορειοηπειρωτικοῦ ἑλληνισμοῦ, ὅπως τό ἔκανε ἀθόρυβα καί ὁ ἴδιος.
Αὐτή του ἡ ἀθόρυβη δράση ἦταν ἡ αἰτία καί μίας παρεξηγήσεώς μας πού ἤρθη εὐτυχῶς γρήγορα. Τό 2021 πληροφορήθηκα ὅτι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος εἶχε καλέσει τό Μέγαρο Μαξίμου καί περίμενε στό τηλέφωνο ἐπί μισή ὁλόκληρη ὥρα γιά νά μιλήσει μέ κάποιον, ὥστε νά πείσει τό Ἑλληνικό Κράτος νά στείλει δασκάλους στά σχολεῖα τῆς Βορείου Ἠπείρου. Ἡ γραφειοκρατία τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας ἦταν ἀδιάφορη ἐνῷ εἶχε φτάσει μῆνας Ὀκτώβριος, οἱ δάσκαλοι ἄφαντοι καί οἱ γονεῖς τόν ρωτοῦσαν τί ἀκριβῶς ἐπρόκειτο νά γίνει. Στό Μέγαρο Μαξίμου τόν παρέπεμπαν ἀπό τόν Ἄννα στόν Καϊάφα. Ἐκείνη τήν ἡμέρα πού κάλεσε ἀναζητῶντας συγκεκριμένο συνεργάτη τοῦ Πρωθυπουργοῦ, τόν ἄφησαν νά περιμένει στό τηλέφωνο, ἐκεῖνον, μισή ὥρα. Στό τέλος, ὀργισμένος καί ἀπελπισμένος, τούς ἔκλεισε τό τηλέφωνο.
Ἡ ἀπογοήτευσή του ἦταν τόσο βαθειά, ὥστε ἀπέτρεψε Βορειοηπειρῶτες τότε νά δώσουν δημοσιότητα σέ περιστατικό βίας εἰς βάρος ὁμογενοῦς μαθητῆ, γιατί εἶχε τόν φόβο ὅτι ἄν τό ἔκανε, ἡ Ἀθήνα θά παρέμενε παγερή, σιωπηρή καί ἀδιάφορη. Δέν διαμαρτυρήθηκε ποτέ δημοσίως γιά ὅλα αὐτά ὁ Ἀρχιεπίσκοπος. Ἀλλά ἐμεῖς γράψαμε. Καί ἐκεῖνο τό πρωτοσέλιδό μας πού ἀποκάλυπτε ὅτι «ἀπελπισμένος» τηλεφώνησε, τόν ἐνόχλησε, ὄχι ὅτι γράφαμε ψέματα, ἀλλά γιατί τόν ἐμφάνιζε στά Τίρανα ἀδύναμο καί χωρίς στηρίγματα στήν ἑλληνική Κυβέρνηση. Καί γι’ αὐτό τό γραφεῖο Τύπου τῆς ἀρχιεπισκοπῆς μᾶς ἔστειλε ἕνα εὐγενικό γράμμα διαψεύσεως ὅτι οὐδέποτε εἶχε τηλεφωνήσει στό Μαξίμου. Μπορεῖ καί νά τοῦ ζητήθηκε καί ἀπό ἐκεῖ ἡ διάψευση, τά συνηθίζει αὐτά ὁ κύριος Πρωθυπουργός.
Τό ἀποτέλεσμα τῆς πρωτοσέλιδης παρεμβάσεώς μας βεβαίως ἦταν ὅτι τελικά οἱ δάσκαλοι πῆγαν ἀμέσως στήν Βόρειο Ἤπειρο, τά τερτίπια γιά τήν νομοθετική ρύθμιση πού ἐπικαλοῦνταν ξεπεράστηκαν ἐν ριπῇ. Καί αὐτή εἶναι μία ἀπό τίς ὡραῖες στιγμές τῆς δημοσιογραφίας πού ἔχουμε ζήσει κι ἐμεῖς ὅλα αὐτά τά χρόνια ἐδῶ, καθώς αἰσθανθήκαμε ὅτι μέ τήν δημοσιότητα λύσαμε ἕνα πρόβλημα ἀνθρώπων πού διατηροῦν ζωντανές, χωρίς ἀλυτρωτισμούς, τίς ἑστίες τοῦ ἑλληνισμοῦ ἐκεῖ πάνω.
Δύο χρόνια ἀργότερα, δέν θυμᾶμαι μέ ποιά ἀφορμή, μιλήσαμε στό τηλέφωνο μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο καί μοῦ ἐπιβεβαίωσε ὅτι ὅλα αὐτά εἶχαν συμβεῖ, ἀλλά δέν ἔπρεπε ποτέ νά βγεῖ πρός τά ἔξω εἰκόνα τοῦ ἀπελπισμένου ἱεράρχη. Ἦταν ἡ λάθος λέξη. Ὅταν πιστεύεις στόν Θεό, δέν ἀπελπίζεσαι ποτέ. Ἦταν ἕνα μάθημα γιά μένα.
Τί νά ποῦμε λοιπόν γι’ αὐτόν τόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ἀνέστησε τόν χριστιανισμό κόντρα σέ ὅλους καί σέ ὅλα, καί εἶχε μία πορεία στήν Ἐκκλησία μας, πού μᾶς ἔδειξε ὅτι δέν ἔχει σημασία σέ ποιά ἀκριβῶς καρέκλα κάθεσαι, ἀλλά τί ἀκριβῶς προσφέρεις. Ὁ Ἀναστάσιος λοιπόν, ναί, ἦταν μεγάλος. Μεγάλος θρησκευτικός ἡγέτης. Τό πρᾶο πρόσωπό του μοῦ θυμίζει πάντοτε τήν φιλοσοφία τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου, νά διαχειρίζεσαι τήν ἐξουσία μέ καλοσύνη.
